Συνεδρία 95: Ποιος θα Προσφέρει το δείπνο;

Μετά από περίπου τρεις βδομάδες που τρέχω σαν παλαβός, είπα να γράψω για κάτι που ειπώθηκε, πέρασε για λίγο ξυστά, αλλά κανείς, προφανώς δε μπήκε στον κόπο να αναλύσει παραπάνω. Το θέμα μας είναι η περίφημη Ζάμπια, η χώρα που υπήρξε η τελευταία που δεν πλήρωσε δόση στο ΔΝΤ. Και κάπου εκεί αρχίζει το ιλουστρασιόν εικονογραφημένο αστείο.

Το ποίο αστείο ξεκινάει από το γεγονός ότι η Ζάμπια τότε ήταν «δημοκρατία του ενός κόμματος». Δηλαδή δικτατορία, αλλά light, αντικειμενικά τώρα και όχι για δεδομένα Αφρικής. Ο ηγέτης του αντί-αποικιοκρατικού κινήματος Kenneth Kaunda διετέλεσε πρόεδρος της χώρας από το 1964 μέχρι το 1991. Από το 1972 ο Kaunda απαγόρευσε την ύπαρξη των άλλων κομμάτων και ανανέωνε τις θητείες του με ψηφοφορίες «Ναι-Όχι». Λογικά έπαιρνε γύρω στο 93% κάθε φορά, αλλά με το ποσοστό των εγγεγραμμένων που ψήφιζε να είναι γύρω στο 60%. Οι διαφωνούντες απλώς δεν πήγαιναν να ψηφίσουν. Ο Kaunda πήρε την απόφαση να απαγορεύσει τα άλλα κόμματα το 1972 όχι για να δημιουργήσει κάποιου είδους σοβιετική διακυβέρνηση, ούτε για να γίνει απόλυτος δικτάτορας όπως ο Σαντάμ ή ο Kazabubu.

Από τα τρία κόμματα που είχαν δημιουργηθεί κατά τον αντί-αποικιοκρατικό αγώνα, μόνο το δικό του (UNIP), είχε εθνική απήχηση. Τα άλλα δύο εξέφραζαν τοπικές περιοχές και συγκεκριμένες φυλές και ήταν έτοιμες να προχωρήσουν σε εμφύλιο πόλεμο για να εξασφαλίσουν την απόλυτη εξουσία. Ο Kaunda τους απαγόρευσε για να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο. Αντίθετα πάλι με πολλές χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, το γεγονός ότι ο Kaunda είχε ακριβώς αυτά τα κίνητρα φαίνεται από το ότι δεν έκανε διώξεις πολιτικών αντιπάλων, δεν έχτισε μυστικές φυλακές και αστυνομίες, δεν κατηγορείται από Διεθνή Αμνηστία για εγκλήματα κατά τις ανθρωπότητας. Φυσικά, μετά γλυκάθηκε, την ψώνισε και νόμιζε ότι κανένας άλλος δεν μπορεί να τρέξει τη χώρα, μέχρι που ξεσηκώθηκε παν-Ζαμπιανικό κίνημα το 1990 που οδήγησε σε συνταγματική αναθεώρηση και εκλογές με όρους πλουραλιστικής δημοκρατίας το 1991, τις οποίες, όπως ήταν απολύτως λογικό έχασε πανηγυρικά από τον Frederick Chiluba.

Στο προκείμενο με το χρέος τώρα. Η Ζάμπια δεν έχει καμία ομοιότητα με την περίπτωση της Ελλάδος. Η χώρα δεν ήταν μέλος καμίας ένωσης, πόσο μάλλον νομισματικής. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν και δεν πλήρωσε (1987), ο πληθωρισμός της ήταν στο 50,9%, το δημόσιο χρέος στο 191,4% του ΑΕΠ και δεν παρήγαγε σχεδόν τίποτα. Οι επενδύσεις είχαν πέσει 9,4% και τα αποθεματικά είχαν μειωθεί από 23,3% του ΑΕΠ σε 11,4%. Υπήρχε όμως μόνο το ΔΝΤ, κανένας άλλος, δεν υπήρχε θέμα νομίσματος και στην τελική το ΔΝΤ δεν τα κατάφερε (για άλλη μια φορά) να βοηθήσει μια οικονομία χώρας του Τρίτου Τέταρτου κόσμου να ανακάμψει.

Η αναλογία με την Ελλάδα είναι η εξής μία: δεν πλήρωση δόση στο ΔΝΤ. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται τέτοιες ενδελεχείς αναλύσεις. Θυμάμαι ακόμα στην αρχή της κρίσης τις συγκρίσεις με την Ισλανδία ή την Αργεντινή. Επίσης καμία επαφή στις περιπτώσεις. Το να πεις ότι η Ζάμπια δεν πλήρωσε και η Ελλάδα δεν πλήρωσε, άρα η Ελλάδα θα γίνει Ζάμπια είναι αντίστοιχο του να πεις ότι ο Messi έβαλε γκολ, ο Καπετάνος έβαλε γκολ, άρα ο Καπετάνος είναι Messi. Οι χώρες είναι πολύπλοκοι μηχανισμοί με διακριτά χαρακτηριστικά. Το να παίρνεις μεμονωμένα γεγονότα και να τα απογυμνώνεις από τα υπόλοιπα κριτήρια ή από το περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον είναι η πρώτη αρχή της προπαγάνδας.

Η προπαγάνδα βέβαια δε λείπει ποτέ και από πουθενά. Είτε το λες promotion, είτε διαφήμιση, είτε lobbying, είτε πολιτική προβολή, είτε όπως στο διάολο θέλεις υπάρχει παντού. Η σύγκριση ανόμοιων πραγμάτων είναι ο δεύτερος καλύτερος τρόπος, που όταν συνδυάζεται με τον πρώτο, την αποσπασματική παρουσίαση των γεγονότων, έχει θαυμαστά αποτελέσματα. Αυτή τη στιγμή το όλο θέμα με την Ελλάδα, την ΟΝΕ, το ευρώ και το ΔΝΤ είναι σε σημείο καμπής. Και είναι τώρα, δεν ήταν πριν τέσσερις μήνες. Τώρα είναι η φάση που ανοίγουν οι κάρτες. Το ποιος θα κερδίσει τι και ποιος θα χάσει τι θα φανεί στο αποτέλεσμα, όλο το άλλο είναι εικασίες.

Εικασίες που πάντα φιλτράρονται μέσα από ιδεολογικά ή κομματικά στεγανά. Ο καθένας προβλέπει την έκβαση που θέλει να έχει το όλο πράγμα από την οπτική που το βλέπει ο ίδιος. Το οποίο δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Συμβαίνει σε όλον τον κόσμο. Όπως συμβαίνει και ανάλογη συμπεριφορά να έχουν και οι δημοσιογράφοι. Απανωτές πτώσεις από τα σύννεφα προκάλεσε η ανακάλυψη ότι οι ξένοι δημοσιογράφοι είναι και αυτοί χωρισμένοι σε έντυπα – κανάλια – στρατόπεδα, ανάλογα με την ιδεολογική τους τοποθέτηση. Διότι όλοι πίστευαν με την ξενομανία που δέρνει τη χώρα ότι οι ξένοι είναι κάποιο είδος ανώτερου επαγγελματία που τιμούν τις αρχές της δημοσιογραφίας, δεν επηρεάζονται από διάφορες «γραμμές» και λειτουργούν με περισσό ήθος. Χαλάει λίγο το μύθο του «αυτά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν», αλλά δεν πειράζει. Στην τελική την αναλογία με Ζάμπια δεν την ανακάλυψαν οι δικοί μας. Η είδηση έπαιξε πρώτα στο Bloomberg.

Η λογική των αναλογιών και των παραδειγμάτων από το παρελθόν είναι μια αγαπημένη τακτική. Μια τακτική που εφαρμόζεται με δασκαλίστικους όρους, προσπαθώντας να εξομοιώσει καταστάσεις που γίνονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, υπό διαφορετικές συνθήκες, με άλλες διεργασίες και υπό άλλο διεθνές ή περιφερειακό περιβάλλον. Το καλύτερο είναι ότι αποδίδουν, γι’ αυτό άλλωστε και συνεχίζεται η χρήση τους. Απλώς την επόμενη φορά που η Ελλάδα θα συγκριθεί με την οποιαδήποτε Αργεντινή, Ισλανδία, Ζάμπια, Σερβία, δεν ξέρω 'γω τι, να έχουμε στο μυαλό ότι πρέπει να ψάξουμε τις διαφορές. Και τις διαφορές δεν τις ψάχνεις ακούγοντας ή διαβάζοντας δημοσιογράφους που πρόσκεινται μόνο στη μία πλευρά. Όπως λέει και ένα παραδοσιακό τραγούδι της Ζάμπιας, το θέμα είναι να φας και όχι ποιος θα προσφέρει το δείπνο.