Συνεδρία 94: Υπέροχοι Άνθρωποι

Βγήκε χθες στη δημοσιότητα μια έρευνα στη Βρετανία που έδειξε ότι τουλάχιστον 5.000 άνθρωποι με αναπηρία έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση. Το νούμερο είναι τρομακτικό, όσο τρομακτική είναι και η ίδια η πράξη. Να πω την αμαρτία μου δεν εκπλήσσομαι. Από τη μία, δεν πιστεύω ότι ο άνθρωπος είναι καλός και λοιπές αηδίες, και ότι θέλει εκπαίδευση. Από την άλλη, έχω δει πως συμπεριφέρονται στην Αγγλία, πίσω από το προσωπείο του politically correct στα άτομα που έχουν κάποιο πρόβλημα. Όμως τα άτομα με αναπηρία δεν είναι ανάγκη να υποστούν κακοποίηση για να καταλάβουν ότι ο κόσμος δεν είναι για αυτούς. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι πολλά, καθημερινά και παντού, ακόμα και στις πιο φιλικές για αυτά κοινωνίες.

Είχα μία συνάδελφο στο Λονδίνο Ισπανίδα που είχε πρόβλημα στα πόδια λόγω πολιομυελίτιδας. Ζούσε 17 χρόνια στο Λονδίνο και δεχόταν περίπου μία επίθεση το εξάμηνο, κυρίως όταν επέστρεφε σπίτι της. Η ίδια ήταν μια καταπληκτική αναλύτρια που είχε φτάσει να είναι υποδιευθύντρια του τομέα της. Δεν είναι δυστυχώς το μοναδικό παράδειγμα. Το bullying που δέχονται τα άτομα με αναπηρία στην Αγγλία είναι τρομακτικό. Επιθέσεις, ξυλοδαρμοί, βιαιοπραγίες απέναντι σε άτομα που είναι διαφορετικά και δεν μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Ειδικά ομάδες νεαρών επιτίθενται συχνά σε τέτοια άτομα. Πέρυσι ένα αυτιστικό παιδί δολοφονήθηκε από τέσσερις νταήδες στο Ανατολικό Λονδίνο όπως επέστρεφε από το σχολείο του. Το ότι κάποιος είναι αδύναμος σκανδαλίζει όσους προσπαθούν να το παίξουν μάγκες. Μια κοινωνική παθογένεια που τεχνητά προσπαθεί να καμουφλαριστεί με την επιβολή της ανεκτικότητας και του politically correct. Όσο αυξάνεται το μορφωτικό και το κοινωνικό επίπεδο μιας περιοχής, τόσο πιο ανεκτικοί γίνονται οι άνθρωποι δείχνουν οι έρευνες, αλλά ουσιαστικά τιθασεύεται το τέρας και δεν αλλάζει η ίδια η ψυχοσύνθεση του πληθυσμού.

Η αλήθεια είναι ότι στο Βορρά το ίδιο το κράτος φροντίζει περισσότερο για αυτούς τους ανθρώπους. Οι συνθήκες στους δημόσιους χώρους και στα δημόσια κτήρια είναι τέτοιες που τα καθιστούν πάντα προσβάσιμα στα άτομα με αναπηρία. Ο ιδιωτικός τομέας δεν πάει πίσω. Ειδικά στα άτομα με κινητική αναπηρία είναι σχεδόν απίθανο να τους σταθεί εμπόδιο στην επαγγελματική τους εξέλιξη η αναπηρία τους. Αλλά αυτό είναι η μία πλευρά. Στο Νότο που οι υποδομές είναι εχθρικές για αυτούς τους ανθρώπους και που η χυδαιότητα των χαρακτηρισμών είναι πιο εύκολη, η ανθρώπινη πλευρά είναι ισχυρότερη. Μπορεί να λέμε τον άλλο κουλό ή κουτσό, αλλά αν πάρει την δουλειά δε θα έχουμε το ίδιο μένος με το Βόρειο (με ερωτηματικό πάντα τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά).  Επίσης, μετά από 7 χρόνια στο εξωτερικό έχω να πω ότι η διαφορά του «κάνω κάτι από υποχρέωση» και «κάνω κάτι από την καρδιά μου» είναι τραγικά εμφανής.

Ένα από τα πιο χυδαία πράγματα που κάνουμε ως κοινωνία απέναντι σε αυτά τα άτομα είναι η προσπάθεια στρογγύλευσης των λέξεων. Το «ανάπηροι», έγινε «άτομα με αναπηρία», μετά «άτομα με ειδικές ανάγκες» και πλέον φοριέται το «άτομα με ειδικές δεξιότητες». Όσο όμως δεν αλλάζει η στάση της κοινωνίας απέναντί τους είναι φρου-φρου όλο αυτό. Ειδικά τα δύο τελευταία έχουν κάποιο εννοιολογικό πρόβλημα. Τα «άτομα με ειδικές ανάγκες» είναι άτομα που χρειάζονται κάποια διαφορετική φροντίδα και προσοχή από τους «φυσιολογικούς». Μόνο που αυτές οι ανάγκες είναι επιπρόσθετες των άλλων αναγκών που έχουν όλοι οι άνθρωποι. Ο όρος το παραβλέπει αυτό. Χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια για να έχουν ίσα δικαιώματα στη ζωή, στην εργασία, στην ευημερία αυτοί οι άνθρωποι, αλλά το να κοιτάξουμε να έχουν ράμπα να πηγαίνουν σπίτι τους, αλλά να μην τους προσλαμβάνουμε στη δουλειά μας είναι άλλο πράγμα.

Λίγο χειρότερα με «άτομα με ειδικές δεξιότητες». Όταν το λέγαμε σε μια κουβέντα στο πανεπιστήμιο στην Αγγλία θυμάμαι μια Σκωτσέζα που είπε ότι «Αν μου το έλεγε κάποιος αυτό θα περίμενα να δω τους X-men». Και σωστά, άλλωστε ο όρος θεωρεί per se ότι αυτά τα άτομα δεν είναι φυσιολογικοί άνθρωποι αλλά κάτι διαφορετικό. Το πιο ύπουλο είναι ότι προβάλλει τη λογική της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. «Αυτοί έχουν κάτι σπάνιο, μια μοναδική δεξιότητα που πρέπει να την ανακαλύψουμε και να την εκμεταλλευτούμε». Το βάρος πέφτει στη δεξιότητα που είναι το κριτήριο για την αγορά εργασίας. Προσοχή, παρόλο που αυτοί οι άνθρωποι επιβάλλεται να έχουν ίσα δικαιώματα στην αγορά εργασίας, η αλλαγή της στόχευσης στο να εστιάσουμε σε εκείνο που μπορεί να είναι αξιοποιήσιμο είναι χυδαίο.

Είμαστε πολύ μακρυά από το να πούμε ότι είμαστε μια κοινωνία ισότητας. Από τις διακρίσεις φύλων, φυλών, δέρματος, θρησκείας, σεξουαλικού προσδιορισμού, μέχρι τις περιπτώσεις αναπηρίας. Οι άνθρωποι αυτοί καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να κάνουν πράγματα που φαντάζουν απλά σε εμάς τους «φυσιολογικούς» και όχι πάντα εξαιτίας της αναπηρίας τους. Προφανώς κάποιος που είναι σε αναπηρικό καροτσάκι δεν μπορεί να ανέβει σκάλες, αλλά το γεγονός ότι δεν μπορεί να βγει μια βόλτα γιατί ο κάθε παπάρας έχει παρκάρει μπροστά στη ράμπα του πεζοδρομίου δεν είναι δική του ευθύνη. Ούτε φταίει ο τυφλός που φανάρια με ηχητικό σήμα υπάρχουν μόνο στο κέντρο της Αθήνας, στο Σύνταγμα δηλαδή μόνο. Η γαϊδουριά της κοινωνίας και η αδιαφορία του κράτους όμως είναι κάτι που δεν περιμένεις, αλλά ελπίζεις να αλλάξει. Η βία εναντίον των ανθρώπων με αναπηρία είναι κάτι διαφορετικό και μπορεί να αποτραπεί. Διότι είναι όλοι τους σε κάτι νικητές, που παλεύουν καθημερινά τόσα προβλήματα. Και σπάνια διαμαρτύρονται αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι.