Συνεδρία 43: Αναλώσιμοι Ήρωες

Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε μάρτυρες, για άλλη μια φορά, της απλοϊκότητας στην ανάλυση που μαστίζει την Ελλάδα. Ανήκω σε εκείνους που έχουν σπουδάσει ένα αντικείμενο για το οποίο όλοι έχουν άποψη. Στις διεθνείς σχέσεις όλο και κάτι έχει να πει ο καθένας. Οι απόψεις, διότι κρίσεις δεν μπορούν να χαρακτηριστούν όσο ευγενικός και αν θέλω να είμαι, είναι επιδερμικές και αναπαράγουν τα στερεότυπα. Ποιος είναι με τους Αμερικάνους, την Ευρώπη, τους Ρώσους, τους Ναζί, εξαρτάται από τα δεδομένα του πιστεύω και το τι ψηφίζει στην Ελλάδα. Μόνο που το ζήτημα της Ουκρανίας είναι εξαιρετικά πολύπλοκο, με αδιευκρίνιστες ακόμα συνέπειες και προεκτάσεις.

Υπάρχει ένα γενικό συμπέρασμα που αφορά τις διεθνείς σχέσεις, πολλές διαφορετικές πτυχές των γεγονότων και τρεις σημασιολογικά ενδιαφέρουσες προεκτάσεις. Το συμπέρασμα είναι ότι το διεθνές σύστημα λειτουργεί ακόμα από τις επιλογές των κρατών. Όσο η διεθνής κοινότητα είναι άναρχη, δηλαδή δεν υπάρχει μια υπερκρατική αρχή να επιβάλει στα κράτη την τήρηση των διεθνών συμβάσεων, το κράτος κινεί τις εξελίξεις, ανάλογα με την ισχύ του. Η ισχύς εντούτοις αποτελεί σχετική έννοια. Αξιολογείται ανάλογα με την ισχύ των αντιπάλων, όπου αντίπαλοι δεν είναι κατ’ ανάγκη εχθροί, αλλά και διεθνείς ανταγωνιστές σε οποιοδήποτε πεδίο.

Μετά τις διαδηλώσεις στο Κίεβο και την ανατροπή της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς, ΗΠΑ και ΕΕ έτρεξαν να συνδράμουν στη δημιουργία νέας κυβέρνησης. Κλήθηκε και το ΔΝΤ για να δώσει οικονομική βοήθεια. Ο νέος πρωθυπουργός προέρχεται από το χώρο των Ουκρανών εθνικιστών, αλλά αυτό είναι μικρό ζήτημα. Ακολουθώντας το δόγμα Ρούζβελτ, αυτός είναι δικός μας μπάσταρδος, ο προηγούμενος ήταν του Βλαδίμηρου. Τον οποίο Βλαδίμηρο ξέχασαν στις διαπραγματεύσεις και τις συμφωνίες για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης στην Ουκρανία. Εδώ μπαίνει ο πρώτος καταλύτης της ιστορίας. Δεν αφήνεις ποτέ ένα μεγάλο παίχτη απέξω, ειδικά όταν έχει άμεσα συμφέροντα σε μια περιοχή. Η κυβέρνηση Τουρτσίνωφ δημιουργήθηκε μερικώς από εσωτερικές διαδικασίες, όταν προκρίθηκε από όλες τις φράξιες που διαδήλωναν στο Κίεβο κατά του Γιανουκόβιτς και αποτελείται από το πιο δυναμικό κομμάτι (αλλά όχι το μοναδικό) των κινητοποιήσεων που ήταν οι εθνικιστές. Το άλλο κομμάτι ανήκει στην αποδοχή της από ΗΠΑ και ΕΕ.

Οι τελευταία νομιμοποιούν μια μη εκλεγμένη κυβέρνηση, επειδή απλώς αντικατέστησε ένα φιλορωσικό, διεφθαρμένο καθεστώς. Δεν εξετάζουν τι είναι, από ποιους αποτελείται, είπαμε, δικοί μας μπάσταρδοι αυτή τη φορά. Μόνο που εκείνος που είχε το δικό του μπάσταρδο πριν δεν είχε την ίδια άποψη. Η Ρωσία αντιδρά ακολουθώντας σκληρή γραμμή. Αντιδρά για πολλούς λόγους. Αρχικά, επειδή στη συμφωνία οι άλλοι μεγάλοι την άφησαν απέξω, για μια περιοχή ζωτική για τα συμφέροντά της. Δεύτερον, διότι χάνει τον έλεγχο μιας ακόμα συνορεύουσας χώρας και ο φόβος της στρατηγικής περικύκλωσης αυξάνεται. Τρίτον, επειδή υπάρχει τεράστιος εθνικά και γλωσσικά ρωσικός πληθυσμός στην Ανατολική Ουκρανία. Τέταρτον, οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη περνούν κατά 35% από αγωγούς που βρίσκονται σε Ουκρανικό έδαφος. Πέμπτον, περιορίζεται η πρόσβαση της Ρωσίας οικονομικά και στρατιωτικά στη Μαύρη Θάλασσα με την απώλεια των βάσεων στην Κριμαία.

Προέκταση πρώτη: οι ΗΠΑ παραμένουν το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο, αλλά δεν είναι τόσο μεγάλη η διαφορά τους από τους ανταγωνιστές. Πριν από 15 χρόνια, η Ρωσία δε θα μπορούσε να κάνει τίποτα για να προστατεύσει τα συμφέροντά της στην Ουκρανία. Σήμερα δεν είναι έτσι, παρά τη σύμπραξη ΗΠΑ και ΕΕ, ο Πούτιν προχωράει σε πιο δραστικά, στρατιωτικά μέτρα. Προέκταση δεύτερη: Παρόλο που ζούμε σε ένα κόσμο όπου ο οικονομικός φιλελευθερισμός έχει γίνει το απόλυτο δόγμα βάση του οποίου κινούνται οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις, οι διεθνείς σχέσεις ορίζονται από τη Realpolitik. Κυνικός πολιτικός ρεαλισμός που κάνει τους Αμερικανούς υποκριτικά να δηλώνουν ότι κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να παραβιάζει μονομερώς την εδαφική ακεραιότητα άλλου κράτους (εκτός από τους ίδιους φυσικά) και τους Ρώσους να κάνουν επίδειξη δύναμης λέγοντας ότι ή το διεθνές δίκαιο ισχύει για όλους, ή για κανέναν. Μετάφραση: είμαστε πια αρκετά ισχυροί ώστε να το παραβιάζουμε χωρίς να φοβόμαστε τις συνέπειες, όπως το κάνετε και εσείς.

Προέκταση τρίτη και πιο σημαντική: η επιλογή του στρατηγικού εξαναγκασμού της Μόσχας καταδεικνύει την υπεροψία των ΗΠΑ και την απόσταση που έχουν πάρει από την Ατλαντικό μέτωπο, έναντι του Ειρηνικού. Ο Obama κατηγόρησε ανοικτά τη CIA ότι απέτυχε να προβλέψει τη Ρωσική κινητοποίηση. Η πραγματικότητα όμως δείχνει ότι αυτό θα ήταν ελάχιστα δυνατό να προβλεφθεί με ακρίβεια. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου κατευθύνεται κατά 60% στον Ειρηνικό και το ίδιο συμβαίνει με τις μυστικές υπηρεσίες. Ειδικά το Ρωσικό τμήμα της CIA έχει περιοριστεί στο 19% αυτού που ήταν το 1994. Η Μόσχα το γνωρίζει αυτό και το εκμεταλλεύεται. Η Ουκρανία ήταν στις χώρες που μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου ανήκαν στο χώρα που ονομάστηκε ‘στρατηγικής ασάφειας’ (strategic ambiguity). Περιοχές που κανείς δε φρόντισε να χωρίσει και να κατατάξει σε σφαίρες επιρροής. Το 1994 υπογράφηκε ένα Memorandum μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας, όπου η πρώτη εγγυόταν την εδαφική ακεραιότητα της δεύτερης. Το Memorandum ήταν αποτέλεσμα της συμφωνίας η Ουκρανία να επιστρέψει στη Ρωσία τον Σοβιετικό πυρηνικό οπλισμό που βρισκόταν στο έδαφός της το 1991. Όμως η συμφωνία δεν κυρώθηκε ποτέ από την Αμερικανική Σύγκλητο.

Οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία δέσμευση στην Ουκρανία, αντίθετα με τα θρυλούμενα. Ο Πούτιν το γνωρίζει και ποντάρει στη Αμερικανική μπλόφα για να δει ποιες είναι οι πραγματικές κόκκινες γραμμές. Επιστρέφουμε σε νέους αναλώσιμους ήρωες.

ΥΓ. Αυτό είναι το πρώτο κομμάτι της ανάλυσης. Θα ακολουθήσει 2^ο μέρος το Σάββατο για το άλλο μισό, που είναι η ίδια η Ουκρανία.