Συνεδρία 76: Μη Λες Τίποτα

Μετά από πάρα πολύ καιρό επανέρχομαι. Είχα διάφορα θέματα και πολύ τρέξιμο μέσα στις γιορτές, αλλά και μετά και το άφησα λίγο πίσω. Συνέβησαν πολλά αυτές τις μέρες και επειδή από βδομάδα θα ήθελα να επικεντρωθώ στις εκλογές, θα προσπαθήσω να γράψω όσα προλαβαίνω μέχρι την Κυριακή. Ας ξεκινήσω από το πιο σημαντικό γεγονός που είναι η επίθεση στο περιοδικό Charlie Hebdo, με 12 νεκρούς. Το σατιρικό περιοδικό έχει σκίσει πολλές φορές κάθε μορφής θρησκευτική έκφραση, όπως και κάθε μορφή ξενοφοβίας που προωθεί το Front National. Όμως οι φανατικοί μουσουλμάνοι είναι πιο ευαίσθητοι από τους υπόλοιπους.

Η λέξη ευαίσθητοι βέβαια χρησιμοποιείται grosso modo. Οι μουσουλμάνοι δεν ανέχονται την οποιαδήποτε προσβολή του Προφήτη, όμως δε σκοτώνουν όλοι. Οι πιστοί ισλαμιστές προσβάλλονται όλοι, αλλά δεν παίρνουν όλοι τα όπλα. Είναι επίσης τρομακτικά υποκριτικό να λέμε ότι για την ένοπλη επίθεση δεν ευθύνεται το Ισλάμ. Αποτελεί στις μέρες μας το μοναδικό δόγμα που επικροτεί ακόμα τη θανάτωση των απίστων. Το Ισλάμ δεν έχει περάσει διαδικασία αναθεώρησης της εκκλησιαστικής του αλήθειας, όπως συνέβη στο Χριστιανισμό με την Αναγέννηση και χρησιμοποιώντας τα σύγχρονα μέσα εφαρμόζει παλιές πρακτικές. Προφανώς η αναθεώρηση του Κορανίου δεν είναι απαραίτητο να ακολουθήσει γραμμικά την πορεία του Χριστιανισμού. Ο σύγχρονος κόσμος άλλωστε δίνει πολλές περισσότερες δυνατότητες από την Ευρώπη του 15^ου-16^ου αιώνα.

Τα δύο χρόνια που ήμουν στη Γαλλία η αλήθεια είναι ότι δεν ήμουν κάποιος φανατικός αναγνώστης του Charlie Hebdo. Προτιμούσα από τα σατιρικά την εφημερίδα Le Canard Enchaîné. Η Γαλλία όμως είχε πολλά έντυπα σατιρικού περιεχομένου και έπρεπε να κάνω μιαν επιλογή. Το ξεφύλλιζα που και που, διότι ως μεγάλος φαν των comics με τραβούσαν τα σκίτσα του που ακολουθούσαν την παραδοσιακή γαλλική σχολή. Επίσης όπως γράφει σήμερα η εφημερίδα Libération «Έχουμε το δικαίωμα στη Γαλλία να κοροϊδεύουμε τις θρησκείες, τα σύμβολά τους, ακόμα και να βλαστημούμε». Η Γαλλία είναι η δυτική χώρα που δίνει μικρότερη σημασία στις θρησκευτικές γιορτές. Άλλωστε υπήρηξε το πρώτο κράτος που προχώρησε στο διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας, το μακρινό 1802.

Και κάπου εδώ εστιάζεται το πρόβλημα της ανοχής ή της «ανοχής». Ίσως η ανεκτικότητα να είναι καλύτερος όρος, αλλά ας παίξω με τους όρους της επικρατούσας ρητορικής. Από τη μία πλευρά οι μετανάστες ζητούν ανοχή από την κοινωνία που τους φιλοξενεί στη διαφορετικότητά τους, από το ντύσιμο, τη διατροφή, μέχρι τη θρησκευτικότητα. Σωστά, η χώρα φιλοξενίας αν προσπαθεί όχι απλώς να απορροφήσει, αλλά να ομοιογενοποιήσει τους μετανάστες τότε τους στερεί πολλά πράγματα από την ατομικότητά τους. Από την άλλη και οι μετανάστες οφείλουν να αποδεχθούν κάποια πράγματα που είναι δεδομένα για τη χώρα υποδοχής. Ειδικά στη Γαλλία, έχει γίνει τεράστιο θέμα η μαντίλα στα σχολεία. Αρκετοί το μετέφρασαν ως πόλεμο στους μουσουλμάνους, αλλά δεν είναι έτσι. Πάλι από το 1802 απαγορεύονται όλα τα θρησκευτικά σύμβολα στην εκπαίδευση. Η μαντίλα απαγορευόταν, όπως απαγορεύονται και οι σταυροί και το αστέρι του Δαυίδ και τα εβραϊκά καπέλα και τα τουρμπάνια των Σιχ. Η Γαλλία έχει τη μακροβιότερη κοσμική παράδοση, τη Laïcité, και αυτό δεν επιθυμεί να το αλλάξει για κανένα.

Το για κανένα πάλι grosso modo, διότι όσο ανεβαίνει το FN που είναι φανατικά χριστιανικό η Γαλλία κινδυνεύει να επιστρέψει πραγματικά δύο αιώνες πίσω. Η άνοδος του FN σχετίζεται περισσότερο με την αποτυχία των σοσιαλιστών και της παραδοσιακής δεξιάς και λιγότερο με τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν στη Γαλλία. Ο κοινωνικός αποκλεισμός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, κυρίως εκείνου που προέρχεται από το Μαγκρέμπ, τον οδηγεί στην παρανομία και συνακόλουθα εντείνει τα αντιδραστικά αντανακλαστικά των Γάλλων. Η στοχοποίηση των μουσουλμάνων ήταν τόσο προβλέψιμη, όσο και εύκολη και περιστατικά όπως αυτά του Charlie Hebdo περισσότερο ενισχύουν παρά αποδυναμώνουν το FN, το οποίο το περιοδικό πολεμούσε λυσσαλέα.

Από εκεί και πέρα υπήρξαν δύο αντικρουόμενα γεγονότα. Το πρώτο ήταν η αντίδραση του γαλλικού κοινού, το οποίο βγήκε αυθόρμητα στους δρόμους για να υπερασπιστεί την ελευθερία του τύπου, αλλά και τη μη στοχοποίηση των μουσουλμάνων ως σύνολο για τη δολοφονική επίθεση και από την άλλη η αντίδραση των ηγετών των κρατών. Στην πρώτη περίπτωση είχαμε την ενστικτώδη αντίδραση των πολιτών που εκφράστηκε μέσω του #JeSuisCharlie, αλλά παράλληλα και στους δρόμους. Φυσικά και υπήρξε και εδώ υποκρισία. Το περιοδικό είχε μια κυκλοφορία περίπου 50.000 φύλλων, οπότε σε καμία περίπτωση τα εκατομμύρια που κατέβηκαν στους δρόμους δεν ήταν αναγνώστες του. Όμως οι Γάλλοι κατεβαίνουν στους δρόμους και για κάποια ιδανικά, όπως η ελευθερία του τύπου και τα ΜΗ όρια της σάτιρας, ακόμα και αν οι ίδιοι δεν είναι κοινωνοί ή συμμέτοχοι. Είναι ίσως η μοναδική μαγκιά που τους έχει απομείνει μετά από τόσες στρατιωτικές και πολιτικές ήττες. Επίσης διασκέδασα με το σκούξιμο των διαφόρων υποκινητών. Δεν την πάλεψαν τα παλικάρια που βγήκε στους δρόμους περισσότερος κόσμος απ’ ότι στην κηδεία του De Gaulle χωρίς υποκινητές, χωρίς το κάλεσμα κάποιου συνδικάτου, κάποιου κόμματος, κάποιας εκκλησίας.

Η υποκρισία χτύπησε κόκκινο όμως με την πορεία των ηγετών. Αφήνω στην άκρη του μεγαλοδημοσιογράφους που είχαν μαρκίζες, κονκάρδες και πλακάτ #JeSuisCharlie και πάω στο βασικό. Ας πούμε, ρε Rajoy, έχεις περάσει νόμο που απαγορεύει στον τύπο να φωτογραφίζει και να γράφει για την αστυνομία και πας σε πορεία υπέρ της ελευθερίας του τύπου; Ρε Νετανιάχου, είσαι υπεύθυνος για το θάνατο 17 δημοσιογράφων μόνο στην τελευταία σου θητεία και πας εκεί ως τι; (Βέβαια για το Νετανιάχου η γαλλική κυβέρνηση ήταν αντίθετη, αλλά δέχτηκε πολλές πιέσεις από ΗΠΑ και Αγγλία για να τον κάνουν δεκτό). Υπήρξαν και Αφρικανοί και Λατινοαμερικάνοι που στις χώρες τους αν έχουν κάτω από 10 δημοσιογράφους νεκρούς το χρόνο είναι all time low επιτυχία. Τέλος, η «πορεία των ηγετών» ήταν αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Φυσικά, προβλεπόμενα και συνακόλουθα. Όπως έλεγε και ο Serge, αν δεν έχεις να πεις κάτι, μην λες τίποτα.