Συνεδρία 69: Ευθανασία

Αυτές τις μέρες διεξάγεται στη Βρετανία το ετήσιο συνέδριο της British Medical Association (BMA). Το φετινό κυρίαρχο θέμα ήταν η αλλαγή του νόμου για τη «βοήθεια στο θάνατο», ή όπως το λένε οι ίδιοι assisting dying. Η ευθανασία είναι ένα θέμα που κάνει τζιζ στους ιατρικούς κόλπους και εκτός από την εκπληκτική ταινία Mar Adentro του Alejandro Amenábar  έχει πάρα πολλές προεκτάσεις στην καθημερινότητα των νοσοκομείων.

Έχω μία ξαδέρφη αναισθησιολόγο και ένα πολύ καλό φίλο χειρούργο. Η ξαδέρφη εργάζεται στην εντατική μονάδα νοσοκομείου της Γερμανίας και ο φίλος είναι σε μεγάλο αμερικανικό νοσοκομείο. Και οι δύο αντιμετωπίζουν καθημερινά το θάνατο. Η ξαδέρφη μου έλεγε το καλοκαίρι ότι το 65% των περιπτώσεων των χρόνια ασθενών δεν έχουν καμία τύχη επανόδου. Όταν οι γιατροί ρωτούν τους συγγενείς αν επιθυμούν να συνεχίζουν τη μηχανική υποστήριξη των ασθενών, μετά από τους έξι μήνες οι περισσότεροι το σκέφτονται. Από τη μία αναγνωρίζουν το μάταιο, από την άλλη ψυχολογικοί, συναισθηματικοί και θρησκευτικοί λόγοι λειτουργούν ως αντίβαρα, περιοριστικοί παράγοντες στη λογική επιλογή. Δεν μπορείς από κανένα να στερήσεις την πίστη στο θαύμα, οφείλεις όμως να του παρουσιάσεις την πραγματικότητα.

Ο χειρούργος έχει άλλες έννοιες. Προσπαθεί στα έκτακτα να γλυτώσει το μοιραίο ως ενεργός παίχτης. Περιπτώσεις θυμάτων πυροβολισμών σε μια αμερικανική μεγαλούπολη είναι καθημερινότητα. Το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς μου λέει είναι μετά από 13,15,18,21 ώρες χειρουργείο να βγεις και να πεις στο συγγενείς «He/She didn’t make it». Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται και σίγουρα όχι όσο εύκολο φαίνεται σε σειρές και ταινίες. Ο χειρούργος όμως δεν έχει επιλογή, ο αναισθησιολόγος έχει.

Μέχρι στιγμής η Ολλανδία και η Ελβετία είναι οι μοναδικές χώρες που επιτρέπουν νομικά την ευθανασία. Όμως η ευθανασία είναι ενεργητική πράξη, σημαίνει κάποιος από το ιατρικό προσωπικό να δώσει στον ασθενή μία ουσία που θα του τερματίσει τη ζωή. Αυτό που συζητούν στη Βρετανία είναι η παθητική στάση, δηλαδή η μη παρέμβαση για να κρατήσουν κάποιον στη ζωή. Η BMA το ονομάζει “dying with dignity”, και το ίδιο όνομα έχουν κρατήσει και οι οργανώσεις που προωθούν την αλλαγή του νόμου προς αυτήν την κατεύθυνση. Η αλλαγή που προτείνεται στο νόμο είναι να μπορούν ασθενείς που δεν έχουν χάσει τη νοητική δυνατότητά τους, πάσχουν από χρόνια, μη αναστρέψιμη πάθηση και έχουν λιγότερο από έξι μήνες ζωής να μπορέσουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους. Η αίτηση θα υπόκειται υποχρεωτικά σε δικαστική επιμέλεια. Το δικαστήριο θα εξετάζει ΜΟΝΟ αν είναι σύννομη, δηλαδή αν πληρούνται και οι τρεις παραπάνω προϋποθέσεις και θα δίνει την έγκρισή του. Η απόφαση του δικαστηρίου θα είναι μη-εφέσιμη και δεσμευτική.

Ο παρών νόμος δίνει τη δυνατότητα μόνο σε όσους έχουν τα χρήματα, να πάρουν μια πτήση για Ελβετία και να πάνε εκεί για να πεθάνουν με αξιοπρέπεια, ή έστω την αξιοπρέπεια που οι ίδιοι ΄χουν θέσει ως όριο για τη ζωή τους. Ελβετία και όχι Ολλανδία, διότι η Ολλανδία δε δίνει το δικαίωμα της ευθανασίας στους μη-Ολλανδούς πολίτες. Φυσικά υπάρχουν και εκείνοι που αντιδρούν, με προεξέχουσες τις θρησκευτικές οργανώσεις και οργανώσεις για τα δικαιώματα των ανθρώπων με αναπηρία. Οι δεύτεροι δε χρειάζεται να ανησυχούν όμως, διότι ο νόμος είναι σαφής και θέτει χρονικό όριο τέλους ζωής το εξάμηνο. Τα άτομα με αναπηρία, είτε εκ γενετής, είτε επίκτητης, είναι χρόνια ασθενείς από παθήσεις που δεν οδηγούν στο θάνατο.

Το θρησκευτικό κομμάτι είναι λίγο πιο πολύπλοκο. Στη Δύση μετά από 2000 χρόνια ιδεολογικής επιβολής της Ιουδαίο-χριστιανικής ηθικής οι νομικές δράσεις που σχετίζονται με τη ζωή και το θάνατο γίνονται αντικείμενο δημόσιας συζήτησης με λάθος κριτήρια. Ιουδαϊσμός και Χριστιανισμός απαγορεύουν την αυτοκτονία, άρα και την ευθανασία. Βέβαια εδώ και 2000 χρόνια δεν είχαν κανένα πρόβλημα με θανατικές ποινές, Ιερές Εξετάσεις, ευλογημένους πολέμους και τα συναφή, καθώς όλα είναι θέλημα Θεού. Το ζήτημα των θρησκευτικών οργανώσεων είναι να μην παίρνουν άνθρωποι από μόνοι τους πρωτοβουλίες για το πως θέλουν να τελειώσει η ζωή τους.

Εκείνο που δεν καταλαβαίνουν και γενικεύουν στη βάση «θα παίζουν το Θεό κοινοί θνητοί και θα πεθαίνουν ως αμαρτωλοί» είναι ότι ο κοσμικός νόμος δίνει το δικαίωμα, αλλά δεν είναι υποχρεωμένος ο πολίτης να το αξιοποιήσει. Απλώς ο νόμος μετά δε θα διώκει τα συμβαλλόμενα μέρη στην πράξη. Επίσης, οι πιστοί αρνούνται πεισματικά να κατανοήσουν ότι οι θρησκευτικοί νόμοι δεσμεύουν τους πιστούς και οι κοσμικοί τους πολίτες. Αν ο άλλος δεν είναι πιστός και θέλει να πεθάνει με όση αξιοπρέπεια του έχει απομείνει, όπως την ορίζει εκείνος είναι δικό του θέμα. Ούτε δικό μου, ούτε του κράτους, ούτε της εκκλησίας. Το κράτος οφείλει να παρέχει τις νομικές προϋποθέσεις ώστε να μην υπάρχουν παρενέργειες της πράξης, αλλά και να προστατεύσει τους πολίτες που μπορεί να πάρουν μια τόσο κρίσιμη απόφαση σε στιγμή αδυναμίας. Η εκκλησία δεν παρεμποδίζεται από πουθενά να ακολουθήσει το δικό της καταστατικό, πχ να αρνηθεί να θάψει ή να τελέσει μνημόσυνο στο νεκρό. Δεν μπαίνει ο ένας στα χωράφια του άλλου και τελείωσε.

Τώρα βέβαια θα μου πείτε τα γράφω όλα αυτά στα Ελληνικά, σε ένα blog που διαβάζουν άνθρωποι σε μια χώρα που δεν έχει γίνει ο βασικός διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας και ακόμα συζητούν αν θα επιτρέψει η εκκλησία την αποτέφρωση των νεκρών. Φαντάσου να ανοίξει και καμία συζήτηση για την ευθανασία.