Συνεδρία 26: Vivere Pericolosamente

Οι Αμερικανοί έχουν μια έκφραση που στις πολιτικές επιστήμες και ιδίως στις διεθνείς σχέσεις την έχουμε κάνει αξίωμα: Options are path dependent (Οι επιλογές καθορίζουν την πορεία, σε απόδοση). Και φυσικά αυτό ακούγεται πολύ καλύτερα από την απειλή που μας απεύθυναν γονείς και παππούδες στην Ελλάδα: ‘Κανόνισε την πορεία σου’…

Έτσι λοιπόν, όταν ο καθένας μας διαλέγει κάτι, οφείλει να τον κάνει με πολύ μεγάλη προσοχή. Φυσικά υπάρχουν εμπόδια, περιορισμοί, παρερμηνείες, λανθασμένες κρίσεις, άγνοια και ένα σωρό άλλα πράγματα που μπορούν να αλλοιώσουν την ποιότητα και την αξιοπιστία μιας επιλογής. Αυτό είναι μια παρενέργεια, ένα ρίσκο που αξίζει να πάρει κανείς. Η αφετηρία είναι να βάλεις το μυαλό σου να δουλέψει, να σταθμίσεις τις επιλογές σου και να βγάλεις την καλύτερη δυνατή απόφαση. Ένας θεμελιώδες μέτρο που χρησιμοποιούν όλες οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες είναι το αποτέλεσμα που δίνει η πράξη: όφελος – κόστος (γι’ αυτό βλαμμένοι λογιστές η οικονομία είναι κοινωνική επιστήμη και όχι μαθηματικά). Αν το f(x) είναι θετικό τότε είμαστε ευτυχείς.

Καλούμαστε να επιλέξουμε κάποια πράγματα υποχρεωτικά. Για παράδειγμα, στη Δευτέρα Λυκείου δεν μπορούμε να μη διαλέξουμε κατεύθυνση. Αυτή είναι μια καίρια επιλογή ζωής, διότι ανοίγει συγκεκριμένα πεδία και σχολές. Μένοντας στο ίδιο θέμα, μετά τις πανελλήνιες ένα παιδί 17 – 18 ετών οφείλει να κάνει μια επιλογή που θα του καθορίσει σε τεράστιο βαθμό το μέλλον του. Αυτές τις υποχρεωτικές επιλογές θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε και συστημικές, καθώς η διάρθρωση της κοινωνίας μας έχει θέσει κάποια σημεία όπου κάθε πολίτης οφείλει να κάνει μια επιλογή.

Από την άλλη πλευρά, τις περισσότερες φορές που θα απαιτηθεί να χρησιμοποιήσουμε τη ζυγαριά αυτό συμβαίνει με ατομική πρωτοβουλία. Μπορείς να είσαι κάλλιστα οπαδός μιας ομάδας, αλλά το αν θα γίνεις οργανωμένος είναι τελείως επάνω σου. Επίσης, το να ψηφίζεις συνεχώς το ίδιο κόμμα δε σε κάνει αυτόματα μέλος του. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο πολίτης να κινήσει αυτοβούλως τη διαδικασία, δηλαδή να αποφασίσει ότι επιθυμεί να γίνει μέλος.

Κάποιες άλλες επιλογές είναι συναινετικές. Κανένας δεν μπορεί να παντρευτεί μόνος του (ή μόνη της για να είμαι πιο ακριβής). Είναι δύο (τουλάχιστον) που πρέπει να μιλήσουν να τα συμφωνήσουν και να προχωρήσουν. Ισχύει το ίδιο και σε συνεταιρισμούς. Όχι σαν τη Σου Λι, μιλάω για κανονικούς συνεταιρισμούς. Εκεί που διάφορα μέρη, κατ’ ουσίαν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, συνθέτουν ένα σωματείο που θεσπίζει κοινούς κανόνες συμπεριφοράς και δράσης. Η επιλογή σε αυτές τις περιστάσεις δεν μπορεί να γίνει κατά μονάς, και όταν υφίσταται πριν τη δημιουργία του ομίλου/συνεταιρισμού/ομάδος κτλ μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘διάθεση’, ‘σκέψη’, ‘επιθυμία’ και τα συναφή.

Σε κάθε επιλογή ενυπάρχει το ρίσκο. Εμείς στις διεθνείς σχέσεις, και γενικότερα στις πολιτικές επιστήμες, το ορίζουμε ως την απόσταση μεταξύ των μέσων και των στόχων. Αυτή η απόσταση καλύπτεται συνήθως με τη συλλογή πληροφοριών ώστε η επιλογή να είναι η βέλτιστη. Και επειδή ο περφεκτσιονισμός όταν οι πηγές και η ενημέρωση είναι πεπερασμένες δεν είναι εφικτός, ας το συμφωνήσουμε στο ‘η καλύτερη δυνατή’.

Τέλος, υπάρχει και η κατηγορία ‘βεβιασμένη επιλογή’. Και τη λέξη ‘βία’ την χρησιμοποιώ με την ευρεία έννοια του όρου. Είτε με το Καβαφικό βία = βιασύνη, είτε με την πρωτογενή της έννοια (αυτή που χρησιμοποιούν τα λεωφορεία, παραφράζοντας τον Καβάφη), είτε με την οπτική του ‘μη χείρον βέλτιστον’. Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να μην έχει επιλογή. Σε αρκετές φάσεις της ζωής μας όμως έχουμε μόνο κακές και προσπαθούμε να τραβήξουμε το χαρτάκι με τη λιγότερο επώδυνη.

Όλα τα παραπάνω είναι αποδεκτά. Εκείνο που με τρελαίνει όμως είναι όταν άνθρωποι κάνουν επιλογές για να γίνουν κάποιοι. Έχω ένα γενικότερο πρόβλημα με τα ετερόφωτα όντα. Το να είναι κάποιος ΑΕΚ είναι ένα πράγμα, το να δηλώνει όμως Original είναι ένα άλλο. Επίσης, άλλο να δηλώνεις Σικελός και άλλο μέλος της Camorra. Είναι επίσης διακριτό το να ανήκεις ιδεολογικά σε κάποιο χώρο από το να δηλώνεις ότι είσαι ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, Χ.Α. Στη δεύτερη περίπτωση ταυτοποιείσαι και χαρακτηρίζεσαι μέσω της ιδιότητας που σου προσδίδει το κόμμα στο οποίο δηλώνεις ότι ανήκεις. Έτσι, υποβαθμίζεις την ατομικότητά σου και υποτάσσεις σε μια συλλογικότητα που θεωρείς ότι σου δίνει ένα κύρος και μια ταυτότητα.

Στο προχθεσινό περιστατικό της διπλής δολοφονίας έξω από τα γραφεία της Χ.Α. τα βασικά ΜΜΕ επαναλάμβαναν το ‘δύο μέλη της Χ.Α.’, μέχρι να μετατραπούν οι δολοφονηθέντες σε ‘παιδιά’ και ‘παλικάρια’. Βέβαια και στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα έλεγαν ‘κουμμουνιστής’, ‘μέλος του αντιεξουσιαστικού χώρου’ και λοιπούς χαρακτηρισμούς. Λυπάμαι, αλλά για ‘μένα είναι τρεις δολοφονηθέντες άνθρωποι και δε με ενδιαφέρουν τα υπόλοιπα στοιχεία που ανήκουν στην αστυνομική πλευρά της υπόθεσης. Το ανθρωποκτονιών είναι εκείνο που οφείλει να κάνει τα προφίλ για να ανακαλύψει τα κίνητρα, τους δράστες και τους υποκινητές των δολοφονιών. Εντούτοις, όχι και αγαπητά ΜΜΕ, αν ο ένας ήταν ‘αντιεξουσιαστής’ και οι άλλοι ήταν ‘νεοναζί’. Έτσι για την ισορροπία του πράγματος.

Τα νέα θύματα ήταν νέοι που Παρασκευή βράδυ επέλεξαν να πάνε στην τοπική οργάνωση του κόμματος στο οποίο ανήκουν. Το συγκεκριμένο μόρφωμα διώκεται ποινικά για πολλαπλά αδικήματα, στα οποία περιλαμβάνεται και το ‘εγκληματική οργάνωση’. Δυστυχώς, διάβασα χθες και καφρίλες από αριστερούς με πιο χυδαία το ‘Αν γίνεις μέλος εγκληματικής οργάνωσης μπορεί να πεθάνεις έτσι’. Να δώσω τα συγχαρητήριά μου στην πολιτισμένη αριστερά σε σχέση με τα Ορκ. Όταν δολοφονούνται άνθρωποι, οφείλουμε στην παιδεία μας και στον πολιτισμό μας να δείξουμε τον απαραίτητο σεβασμό. Αλλιώς είσαι είτε μαριονέτα του συστήματος, όπως οι δημοσιογράφοι που στις 21:00 ώρα Ελλάδος είχαν βρει κατηγορουμένους και είχαν εκδώσει πορίσματα, είτε ρεμβασιστής κάφρος. Ως γνωστόν, η μόρφωση δε συνεπάγεται παιδεία.

Στην τελική, οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν τη ζωή τους. Όσο και αν τα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης προσπαθούν να κλείσουν όλους τους πολίτες σπίτια τους για να τους πλασάρουν την εικόνα της πραγματικότητας που τα συμφέρει, υπάρχουν απώλειες. Άνθρωποι που θέλουν να αγωνιστούν, πολίτες που θέλουν να αντιδράσουν και κάποιοι που έχουν ανακαλύψει το off στο τηλεχειριστήριο.

Κάποιοι προσχωρούν στη Χ.Α. για να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου και είναι κάτι. Η κοινωνία (προσοχή: όχι η πολιτεία που δεν υφίσταται πλέον) έχει χρέος να τους τραβήξει από εκεί, όχι με τη βία, αλλά ενημερώνοντας και επιμορφώνοντάς τους. Η εν ψυχρώ εκτέλεση είναι δολοφονική πράξη, το βαρύτερο ποινικό αδίκημα. Και σε αυτήν την περίσταση θύματα ήταν δύο αμαθείς νέοι που έγιναν μέλη της Χ.Α. για να αποκτήσουν οντότητα και όχι για να ζήσουν επικινδύνως.