Συνεδρία 16: Ο χημικός γάμος

Αν και αποφεύγω να γράφω εδώ για τα πράγματα που απασχολούν την επαγγελματική μου καθημερινότητα, υπάρχουν μερικά συμβάντα που σε ξεπερνούν. Είναι μια εξαιρετικά ψυχοφθόρος διαδικασία να προσπαθείς να ασχοληθείς με υψηλή πολιτική όταν η χώρα που εξετάζεις βρίσκεται μεταξύ ολέθρου και ισοπέδωσης. Τα γεγονότα σε Συρία και Αίγυπτο που παίζουν πρώτα θέμα στη διεθνή ειδησιογραφία αποτελούν την ημερήσια δόση μου φρίκης και βίας.

Με τη Συρία άρχισα να ασχολούμαι περίπου ενάμιση χρόνο πριν, καθώς μου ζητήθηκε αρχικά να γράψω κάτι για τη σχέση του καθεστώτος Αλλαουί με το Ιράν. Πέρα από τα προφανή, ότι οι Σιίτες μεταξύ τους υποστηρίζονται , ότι η Συρία είναι παρέμενε το μόνο κράτος που στήριζε διεθνώς το Ιράν και ότι τα δύο καθεστώτα είχαν αγαστή συνεργασία σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο, υπάρχουν και μερικά στοιχεία στο περιθώριο. Το κυρίαρχο είναι η μεταφορά οπλισμού από το Ιράν στη Συρία. Παρά το εμπάργκο το Ιράν συνεχίζει να εξοπλίζεται, να ναι καλά ο Μακαριστός, Πεφωτισμένος Βορειοκορεάτης ηγέτης, το Πακιστάν και η δρόμοι λαθρεμπορίου από τη Ρωσία. Η συνήθης μέθοδος είναι να δίνεται ένα πρωτότυπο στο Ιράν και μετά αυτοί να κάνουν βιομηχανική παραγωγή μιας ρέπλικας που φέρει Ισλαμική ονομασία. Με αυτόν τον τρόπο τίποτα δε μπορεί να συνδεθεί με τον αυθεντικό πάροχο και να κινηθεί κάποια διπλωματική διαδικασία πέραν τον κατηγοριών και των καταγγελιών. Η κατασταλτικοί μηχανισμοί του διεθνούς δικαίου είναι έτσι και αλλιώς της πλάκας, αν και όπου υπάρχουν.

Το δεύτερο είναι ότι η Συρία εδώ και περίπου 70 χρόνια μάχεται με τη Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία για την ηγεσία του κινήματος του ‘Παναραβισμού’. Η ιδέα ότι τα κράτη της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (Μαγκρέμπ) είναι απότοκα της αποαποικιοποίησης, ότι δε διαθέτουν διακριτά εθνικά χαρακτηριστικά και ότι όλοι αποτελούν κομμάτι του μεγάλου Αραβικού έθνους, δεν είναι καινούρια. Υπάρχει από την εποχή του Σαλαδίνου (μέσα 13^ου αιώνα) και πήρε μια τεράστια ώθηση με την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κυρίως με τη θεμελίωση του κράτους του Ισραήλ. Το Ιράν παρακολουθεί από μακριά στηρίζοντας το Συριακό πόλο, περιμένοντας την ευκαιρία να βγει μπροστά. Η ηγεσία του ‘Παναραβισμού’ είναι ένας από τους δευτερεύοντες λόγους πίσω από το πυρηνικό του πρόγραμμα και φυσικά στηρίζοντας τη Συρία προμοτάρει τους Σιίτες. Άλλωστε ο κόλπος λέγεται Περσικός ακόμα, έτσι;

Το ότι η Συρία είχε χημικό οπλοστάσιο ήταν τόσο μυστικό στη διεθνή κοινότητα, όσο και τα πυρηνικά του Ισραήλ. Παρ’ όλ’ αυτά, θεωρούσαμε ότι ο κίνδυνος ήταν να περάσουν στα χέρια της Σιιτικής Χεζμπολάχ και όχι ότι ο Ασσάντ θα τα χρησιμοποιήσει εναντίων του δικού του πληθυσμού, πόσο μάλλον εναντίων αμάχων. Ναι, σίγουρα το απολυταρχικό Ισλάμ κλυδωνίζεται, παραδοσιακά κέντρα εξουσίας και ισχύος διαφοροποιούνται, σε ένα εμφύλιο δεν υπάρχουν κανόνες κτλ, στα οποία δε θέλω να επεκταθώ, αλλά διάολε! Αυτό που συμβαίνει στη Συρία πλέον είναι εκκαθάριση. Το χειρότερο της υπόθεσης είναι ότι δεν μπορεί να χαρακτηριστεί από το διεθνές δίκαιο ούτε ως εθνοκάθαρση (το να διώκονται αποκλειστικά μέλη μιας εθνικής ταυτότητας), ούτε ως γενοκτονία (προσπάθεια πλήρους εκκαθάρισης ενός πληθυσμού), ούτε ως βίαιη μετακίνηση πληθυσμού, διότι σκοτώνονται στις εστίες τους,. Και τα τρία παραπάνω αποτελούν εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά τις ανθρωπότητας και η δίωξη δε χρειάζεται να περάσει από τον ‘παράλυτο σχιζοφρενή’ ΟΗΕ, που έλεγε και ο Kissinger.

Και να καταδείξω τη απεριόριστη γελοιότητα του διεθνούς δικαίου, ο Ασσάντ δεν μπορεί να κατηγορηθεί ούτε βάσει της Σύμβασης περί Χημικών Όπλων, διότι η Συρία δεν είναι συμβεβλημένο μέλος. Αν ένα κράτος δεν υπογράψει και δεν κυρώσει μια διεθνή συνθήκη δε δεσμεύεται από αυτήν. Έτσι λοιπόν μπορεί να χρησιμοποιεί τα χημικά όπλα μέχρι φυσικά να αποφασίσει το Συμβούλιο Ασφαλείας ότι δεν πάει άλλο. Εδώ έχουμε τη δεύτερη γελοιότητα που τόσο καιρό κατηγορείται η διεθνής κοινότητα γιατί δεν κάνει κάτι για την αιματοχυσία στη Συρία (ελπίζω να είναι αρκετά δημοσιογραφικό αυτό), δηλαδή να επέμβει στρατιωτικά επειδή δεν μπορεί να κάνει απολύτως τίποτα άλλο. Αν αποφασίσει ο ΟΗΕ να επέμβει, που είναι το νόμιμο, η επιχείρηση θα τρέξει από τις ΗΠΑ, διότι είναι η μόνη που έχει τα μέσα και τα χρήματα να το κάνει. Τώρα επέμβαση υπό την ηγεσία των Αμερικανών σε Αραβικό κράτος που συνορεύει με το Ισραήλ, θα επαναφέρει τα ‘φονιάδες των λαών’. Άσχετα με το ότι αυτό είναι το νόμιμο, δηλαδή ο ΟΗΕ δίνει εντολή με τη σύμφωνη γνώμη όλων, και όσο μπορεί συμβάλει ο καθένας. Οι αφελείς θα συνδέσουν αυτήν την επέμβαση με εκείνη στο Ιράκ που ο βλάκας γιος του φίλου του Επίτιμου έκανε μόνος του, με κάτι φιλαράκια του, παρακάμπτοντας τον ΟΗΕ και όλους τους διεθνείς οργανισμούς και κανόνες. Μετά θα βγουν στη φόρα τα Βιετνάμ και οι Κορέες και το στερεότυπο θα συνεχίσει να υφίσταται ακέραιο.

Ένας άλλος πόλος του Αραβικού κόσμου, η Αίγυπτος διάγει και αυτή εμφύλια κατάσταση. Και αν στην Ελλάδα έχουμε ψευτοδιλήμματα, η Αίγυπτος έχει να διαλέξει μεταξύ στρατιωτικής ή θρησκευτικής δικτατορίας. Μουτζαχεντίν ή τανκς δηλαδή. Ο Μόρσι εκλέχτηκε, αλλά είναι ο anchorman της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Επιβάλλοντας εν μέρει τη Σαρία (Ισλαμικός Νόμος) με μαντήλες στη δημόσια τηλεόραση, απαγόρευση του αλκοόλ, επιβολή του οι γυναίκες να συνοδεύονται από άντρες, και άλλα τέτοια όμορφα μπήκε στο μάτι των ‘κοσμικών’. Ο Γκιούλ, πριν από μερικά χρόνια, όταν ήταν ακόμα Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, είχε πει κάτι εξαιρετικά εύστοχο: ‘Δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί μπορούν να υπάρχουν Χριστιανο-δημοκρατικά κόμματα και δεν μπορούν να υπάρχουν Ισλαμο-δημοκρατικά’. Εμπνευσμένο, αλλά το Ισλάμ ως θρησκεία επεμβαίνει πάρα πολύ στην πολιτικο-οικονομική και κοινωνική ζωή των κρατών. Και τελικά αποδεικνύεται ότι Ισλάμ και δημοκρατία έχουν δρόμο μπροστά τους για να βρουν ένα modus vivendi.

Οι Αραβικές χώρες έχουν το πρόβλημα της εποχής. Ο Χριστιανικός κόσμος όταν πέρασε αυτές τις μεταλλάξεις δεν είχε την υπερέκθεση στα media. Με εξαίρεση τις ΗΠΑ όπου η επανάσταση έφερε τη δημοκρατία και τέλος, σε όλα τα άλλα κράτη η δημοκρατία μέχρι να εμπεδωθεί πέρασε από πολλές φάσεις και αρκετούς θανάτους. Στη Γαλλία η εναλλαγή δημοκρατίας – βασιλείας κράτησε σχεδόν ένα αιώνα και χτίστηκε πάνω στην γκιλοτίνα. Στη Γερμανία η Βαϊμάρη έφερε τον Αδόλφο στην εξουσία. Στην Ισπανία είχαν 38 χρόνια το Generalisimo. Στην Ελλάδα η πρώτη Ελληνική δημοκρατία έφερε ένα νόθο δημοψήφισμα, παλινόρθωση, δικτατορία. Στον Αραβικό κόσμο όμως τα Μπααθικά καθεστώτα είτε τα έριξαν από έξω (πχ Ιράκ) ή τα ανέτρεψαν εσωτερικές κοινωνικές επαναστάσεις στην εποχή της πληροφορίας.

Αν ο Ροβεσπιέρος μπόρεσε να εξοντώσει 3.000 βασιλόφρονες και αν ο Στάλιν ξεφορτωνόταν όποιον θεωρούσε εχθρό του λαού, το μάθαμε από την ιστορία και τη μελέτη των αρχείων. Τώρα όλα συμβαίνουν σε παρόντα χρόνο, σε συνθήκες άμεσης αναμετάδοσης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το επίπεδο βίας είναι διαφορετικό. Ένας Έλληνας καθηγητής στο Yale, ο Στάθης Καλύβας έχει γράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο για τα επίπεδα βίας στους εμφυλίους, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον ελληνικό εμφύλιο. Δυστυχώς δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα Ελληνικά, αν θέλετε να το ψάξετε είναι το ‘The Logic of Violence in Civil War’.

Ο Καλύβας θεωρεί (και συμφωνώ) ότι στους εμφυλίους η κλιμάκωση της βίας είναι πιο απότομη και τα επίπεδά της οδηγούνται προς τα πάνω επειδή δε διατηρούνται οι αποστάσεις μεταξύ των κοινωνικών, ταξικών, οικονομικών επιπέδων, καθώς και εκείνων της λήψεως αποφάσεων. Καταργείται η κάθετη, ιεραρχική δομή τόσο σε πολιτικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο και ο κάθε αντιμαχόμενος περικλείει ένα κομμάτι όλης της διαδικασίας ο ίδιος. Αν σε αυτό προσθέσουμε και τη γεωμετρικά αυξανόμενη καταστροφικότητα (μη δόκιμο, αλλά δεν μπορώ να βρω καλύτερη λέξη) των σύγχρονων οπλικών συστημάτων έχουμε ένα εξαιρετικό θέαμα για τις ύαινες με τα μικρόφωνα και τις κάμερες. Και στην περίπτωση της Συρίας και της Αιγύπτου, ένα διαβρωτικό για την ανθρώπινη φύση χημικό γάμο.