Συνεδρία 65: Ο Βασιλιάς των Highlands

Έγινε το δημοψήφισμα στη Σκωτία για την ανεξαρτησία και το «Όχι» κέρδισε με την πολύ μεγάλη διαφορά των 10 μονάδων. Τώρα που τελείωσε η ιστορία καλό είναι να πούμε μερικά γενικά πράγματα και να δώσουμε κάποιες παρατηρήσεις πάνω στο θέμα. Ξεκαθαρίζω ότι ζω στο Λονδίνο, οπότε δεν έχω πλήρη εποπτεία για το τι ακριβώς συνέβαινε στη Σκωτία. Παρόλο που πήγα δύο φορές εκεί το τελευταίο εξάμηνο, είναι πάντα τελείως διαφορετικό να ζεις εκεί και να αφουγκράζεσαι καθημερινά τον παλμό του κόσμου.

Ξεκινώντας από το στρατόπεδο του «Ναι», να πω αρχικά ότι η ήττα ναι μεν ήταν μεγάλη, αλλά σε καμία περίπτωση ολοκληρωτική. Όπως θα λέγαμε και στη στρατηγική ήταν μια relative defeat. Και αυτό διότι με εκείνη τη δημοσκόπηση που έφερε το «Ναι» μπροστά δέκα μέρες πριν την ψηφοφορία το Holyrood πήρε από το Λονδίνο μιαν ισχυρή δέσμευση για παραχώρηση περισσότερων εξουσιών προς αυτό. Εντούτοις οι 10 μονάδες δεν μπορούν να χωνευτούν εύκολα. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι και τελείως αδικαιολόγητες. Το στρατόπεδο του «Ναι» είχε τρία βασικά επιχειρήματα: 1) Μπορούμε να ζήσουμε από το πετρέλαιο που τώρα το εκμεταλλεύεται το Westminster, 2) Με αυτά τα χρήματα θα χαράξουμε τη δική μας δημοσιονομική πολιτική και 3) Δε θα εξαρτόμαστε από το Λονδίνο στον προϋπολογισμό που θέτει σε κίνδυνο τις δωρεάν παροχές σε εκπαίδευση και υγεία.

Από την άλλη πλευρά το στρατόπεδο του «‘Οχι» βρισκόταν σε ραστώνη μέχρι πριν δέκα μέρες. Καταρχάς το ίδιο το σύνθημά του, better together, ήταν λίγο χαζό όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο John Oliver. Όμως υπήρχαν και εδώ δύο ισχυρά επιχειρήματα: 1) Το νομισματικό. Η Σκωτία ήθελε να κρατήσει τη λίρα και αυτή η απόφαση περνούσε από τα χέρια της Τράπεζας της Αγγλίας και 2) Το ζήτημα της διεθνούς εκπροσώπησης & συμμετοχής στους διεθνής οργανισμούς. Η Αγγλία είχε ξεκαθαρίσει ότι δε θα προέβαλε βέτο στην ένταξη μιας ανεξάρτητης Σκωτίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά δεν μπορούσε να εγγυηθεί ότι άλλες χώρες δε θα το έκαναν.

Κάποια τελευταία στοιχεία πριν την κριτική. Στις μικρές ηλικίες επικράτησε το «Ναι». Ειδικά στο γκρουπ 16-17 έπιασε 71%. Αντίθετα στις μεγάλες ηλικίες επικράτησε το «Όχι». Δύο από τρία μεγαλύτερα αστικά κέντρα το Dundee και η Γλασκώβη είπαν «Ναι». Αντίθετα, το Εδιμβούργο και όλη σχεδόν η επαρχία είπε «Όχι». Δεν υπάρχουν ακόμα στοιχεία για τον καταμερισμό βάση μορφωτικού επιπέδου που θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμα. Επίσης, ο ιδιωτικός τομέας, και κυρίως ο χρηματοπιστωτικός ήταν ξεκάθαρα υπέρ του «Όχι». Πολλές εταιρίες και τράπεζες απείλησαν ανοιχτά ότι θα μεταφέρουν τα κεντρικά τους από το Εδιμβούργο σε Αγγλικό έδαφος σε περίπτωση «Ναι».

Η άποψή μου είναι ότι το «Ναι» τελικά έχασε με τόση άνεση διότι δεν μπόρεσε να πείσει για τα τρία βασικά προβλήματα της στρατηγικής ανεξαρτητοποίησης που είχε χαράξει. Στήριξαν πολύ μεγάλο ποσοστό της δημοσιονομικής πολιτικής στα έσοδα από το πετρέλαιο. Όταν βγήκαν στη δημοσιότητα ακαδημαϊκές έρευνες από πανεπιστήμια τόσο της Σκωτίας, όσο και της Αγγλίας και των ΗΠΑ που έδειξαν ότι τα αποθέματα είναι μικρότερα από όσα λέει το SNP και ότι το προσδόκιμο εξόρυξης δεν πάει στο 2050, αλλά στο 2030, 2035 βαριά, το στρατόπεδο του «Ναι» απάντησε ότι λένε ψέματα. Όχι ιδιαίτερα πειστικό.

Επίσης, όσον αφορά το νόμισμα, το SNP έλεγε «it is not a British pound, it is a Scottish pound”. Yeah right. Τα αποθεματικά και το νομισματοκοπείο ανήκουν στην Τράπεζα της Αγγλίας. Η Σκωτία αντιπροσωπεύει το 8% περίπου της Βρετανικής οικονομίας. Πέρα από το γεγονός ότι χρειαζόταν συγκατάθεση της Τράπεζας της Αγγλίας και του Westminster για να συνδεθεί μια ανεξάρτητη Σκωτία με το Βρετανικό νόμισμα, υπήρχε και το ζήτημα των αποθεματικών. Ο Salmond ζήτησε από την Τράπεζα της Αγγλίας το 8% των αποθεματικών της, αυτή απάντησε όχι και η αντίδραση των Σκωτσέζων ήταν, τότε δεν αγοράζουμε και τίποτα από το £1,3 τρις δημόσιο χρέος της Βρετανίας. Η κουβέντα έμεινε εκεί, αλλά το πρόβλημα παρέμενε. Το παράδειγμα της ζώνης του Ευρώ ή τα παλαιότερα παραδείγματα του Μεξικού, της Αργεντινής ή της Ταϋλάνδης θα έπρεπε να είναι διδακτικά. Οικονομίες διαφορετικών ταχυτήτων όταν ενώνονται οικονομικά χωρίς να έχουν ενωθεί πολιτικά δημιουργούν τέτοιο χάσμα που οδηγούν το μικρότερο σταδιακά στην καταστροφή. Η Σκωτία ήθελε να παίξει αυτό το παιχνίδι, που αποδεδειγμένα δεν κερδίζεται. Αν είχε άλλο πλάνο το συζητούσαμε, αλλά οι ηγέτες του SNP ήταν ξεκάθαροι ότι θα παίξουν στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα της ελεύθερης αγοράς.

Εδώ πάμε στο τρίτο πρόβλημα. Υποθέτουμε ότι δε διατηρούσαν τελικά τη λίρα ως νόμισμα και έφτιαχναν μια Σκωτσέζικη λίρα. Ας πούμε ότι έπαιρναν και το 8% των αποθεματικών που δικαιούνται μαζί με το 8% του δημοσίου χρέους. Έχουν συμφωνήσει ότι θα μπουν στην ανοιχτή οικονομία. Θα χρειαζόντουσαν να εκδώσουν ομόλογα για να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες μέχρι τα πρώτα έσοδα από το πετρέλαιο να μπουν στα κρατικά ταμεία. Με τόσα λίγα αποθεματικά, η Σκωτία θα ήταν έρμαιο των κερδοσκόπων. Όταν τα hedge funds κατάφεραν να υποτιμήσουν τη Βρετανική λίρα 30%, το Μεξικανικό peso 50% και το νόμισμα της Ταϋλάνδης 75%, τα δύο τελευταία σε μία μέρα, σκεφτείτε πόσα δις θα έχανε η Σκωτία αν οι αγορές πίστευαν ότι η ισοτιμία δεν ήταν η σωστή. Τη μέρα που δημοσιεύτηκε η δημοσκόπηση που έδινε μπροστά το «Ναι» η εκροές κεφαλαίων έφτασαν τα £2 δις σε 12 ώρες. Αν θέλεις να παίξεις σε αυτό το σύστημα, έχεις και αυτούς του κινδύνους.

Το «Όχι» από την άλλη μπορεί να κέρδισε, αλλά έκανε μεγάλες παραχωρήσεις για μεταφορά εξουσιών στο Εδιμβούργο. Χρησιμοποίησαν μάλιστα το παράδειγμα του Québec. Αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό να δημιουργήσει αλυσιδωτή αντίδραση στα άλλα δύο μέλη του Union. Ειδικά οι Βόρειο-Ιρλανδοί είναι απίθανο να μη ζητήσουν τις εξουσίες που θα πάρουν οι Σκωτσέζοι από το Λονδίνο. Αλλά αυτήν την κουβέντα θα την ανοίξω πιο αναλυτικά το Σ/Κ στο επόμενο Post.

Τέλος, για τους νέους που ψήφισαν ναι έχω μια παρατήρηση. Επειδή παρακολούθησα το debate με τα παιδιά που έγινε τη Δευτέρα 15/09, το 80% των ερωτήσεων επικεντρώθηκε στο τι θα γίνει με τα δίδακτρα. Τα παιδιά φοβόντουσαν ότι θα χρειαστεί να πληρώσουν δίδακτρα στα πανεπιστήμια και στα κολέγια αν συνεχίσουν να είναι μέλη της Μεγάλης Βρετανίας όπως οι Άγγλοι συνομήλικοί τους. 

Η Σκωτία έχει ανεξάρτητη πολιτική ήδη στην εκπαίδευση και την υγεία και οι προϋπολογισμοί λιτότητας θέτουν αυτές τις παροχές εν αμφιβόλω. Διαφωνώ με όσους λένε ότι τα παιδιά ψήφιζαν σε ένα τόσο σοβαρό θέμα όπως θα ψήφιζαν σε ένα reality. Προέβαλαν τη δική τους ανησυχία. Μπορείς να το πεις εγωιστικό, αλλά όχι ανάλαφρο. Στην τελική, πόσο χειρότερο είναι αυτό από τον παραγωγό ουϊσκιού στα βουνά που ήθελε το Union για να πουλάει το προϊόν του στους Άγγλους, αλλά παράλληλα να νιώθει ο βασιλιάς των Highlands?