Συνεδρία 90: Μιλόγκα

Σε μια παλιότερη ιστορική συνάντηση που είχε ο Hugo Chávez με τον Αμερικανό Πρόεδρο Barack Obama του έκανε δώρο ένα βιβλίο: τις Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής του Eduardo Galeano. Ο Ουρουγουανός συγγραφέας, δημοσιογράφος και φανατικός εραστής του ποδοσφαίρου είχε δηλώσει τότε ότι «Ήταν μια πολύ όμορφη κίνηση από τον Chávez, αλλά έδωσε στον Obama το βιβλίο σε μια γλώσσα που δε γνωρίζει, οπότε η χειρονομία ήταν λίγο σκληρή». Άλλωστε ο Galeano ποτέ δε μάσαγε τα λόγια του.

Γεννημένος στην Ουρουγουάη έζησε με δύο μεγάλες αγάπες: την αριστερά και το ποδόσφαιρο. Αντίθετα με τους περισσότερους ανθρώπους του πνεύματος, ειδικά στην αριστερά, δεν μπορούσε να μην τιμήσει την Ουρουγουανή καταγωγή του και να λατρέψει τη μπάλα. Ο ίδιος χαρακτήριζε τον εαυτό του «ζητιάνο του καλού ποδοσφαίρου». Οπαδός της Nacional όπως κάθε αριστερός που γεννήθηκε στο Montevídeo, ένιωσε ότι δεν μπορούσε να μισήσει τους αρτίστες της Peñarol. Έγραψε για το ποδόσφαιρο πολύ στις εφημερίδες και τα περιοδικά που δούλευε και έγραψε και ένα βιβλίο «Ποδόσφαιρο: στον Ήλιο και τη Σκιά» που πλέον δεν κυκλοφορεί από τον εκδότη στα ελληνικά. Μια συλλογή ποδοσφαιρικών ιστοριών μέσα από τα μάτια του ίδιου του Galeano, με σχόλια για το παιχνίδι, τους αρτίστες του και τη μετατροπή του σταδιακά από παιχνίδι των φτωχών σε μπίζνα εκατομμυρίων.

Και αν ως ποδοσφαιριστής δεν είχε τύχη να διαπρέψει καθότι θεωρούσε τον εαυτό του το μεγαλύτερο στραβοκλώτση που έχουν γνωρίσει οι αλάνες της Ουρουγουάης, για την άλλη του αγάπη, την αριστερά, αφιέρωσε τη ζωή του. Το πιο σπουδαίο του έργο, οι «Ανοιχτές Φλέβες της Λατινικής Αμερικής» είναι μια επανατοποθέτηση της ιστορικής έρευνας στο θέμα της αποικιοκρατίας. Επειδή η ανάλυση του αποικιοκρατικού ρεύματος είχε επικεντρωθεί από τα Ευρωπαϊκά και Αμερικανικά πανεπιστήμια στην Αφρική και την Ασία και καθώς είχε γραφτεί από την πλευρά των αποικιοκρατών, ο Galeano γράφει ένα τρίτομο πόνημα για τη Λατινική Αμερική, παρουσιάζοντας την αποικιοκρατία από την πλευρά των θυμάτων. Πέρα από την ιστορική και επιστημονική  αξία του έργου, αποτέλεσε και τη βάση πάνω στην οποία οι περιθωριοποιημένοι αυτόχθονες πληθυσμοί άρχισαν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

Ο Subcomandante Marcos έχει αναφερθεί πολλές φορές στον Galeano και έχει δηλώσει ακόμα περισσότερες το πόσο μεγάλη έμπνευση υπήρξε ο «παππούς» για το κίνημα των Zapatistas. Το 1996 οι Zapatistas διοργάνωσαν στα βουνά του Νότιο-Ανατολικού Μεξικού ένα παγκόσμιο φόρουμ «Για την Αξιοπρέπεια και ενάντια στο Νεοφιλελευθερισμό». Είχαν καλέσει ένα σωρό κόσμο και οι περισσότεροι πήγαν, αλλά όταν κατέφθασε ο Galeano με την τραγιάσκα του τον υποδέχτηκαν περίπου όπως υποδέχονται το Maradona στη Νάπολη. Ο ίδιος ο Marcos είχε πάει και τον είχε ξεναγήσει σε όλα τα κατατόπια του Chiapas, μια κίνηση που κάνει κάθε μαθητής που σέβεται τον μέντορά του.

Ίσως η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του Galeano είναι η προβολή της σκληρής λατινοαμερικάνικης πραγματικότητας. Αντίθετα με το τι παρουσιάζουν οι ταινίες, στη Λατινική Αμερική οι άνθρωποι δεν είναι φτωχοί και ζουν καλά μέσα στη φτώχεια τους. Είναι φτωχοί και σκοτώνονται μεταξύ τους. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: 1) Διότι η αποικιοκρατία έχει αφήσει ένα βαθιά ριζωμένο κατάλοιπο στις λατινικές κοινωνίες, την ταξική διάρθρωσή τους. 2) Επειδή η κοινωνία της εικόνας εκπαιδεύει τους φτωχούς να επιθυμούν τα υλικά αγαθά που έχουν οι πλούσιοι και τους ωθεί στο να τα κλέψουν. Ο υλισμός της εικόνας και η ταξικές κοινωνίες της Λατινικής Αμερικής δημιουργούν διαίρεση πληθυσμών και βία. Βία που αναπαράγεται.

Εξορισμένος αρχικά από την πατρίδα του, μετά από την Αργεντινή στην οποία είχε αρχικά διαφύγει λόγω Videla, βρέθηκε να γυρνάει όλη τη Λατινική Αμερική. Η αγάπη του για τους ντόπιους πληθυσμούς τον έφερε στις εσχατιές των Άνδεων, των φαβέλων, των παραγκουπόλεων. Είδε, μίλησε, έγραψε για αυτούς, χωρίς να τους δικαιολογεί. Όσο και αν θεωρούσε φυσικό επακόλουθο τη βία αυτών των περιοχών λόγω του υλισμού της εικόνας, τόσο πίστευε ότι όφειλαν να διεκδικήσουν μιαν άλλη ζωή, με άλλες αξίες. Εκεί ακριβώς ήταν και η σύνδεσή του με τον Sub (και με το ποδόσφαιρο φυσικά).

Πρέπει να έχω διαβάσει όλα του τα βιβλία. Στα ελληνικά όμως, και τώρα είχα μπει σε μια διαδικασία να τα ξαναδιαβάσω στο πρωτότυπο. Τον εκτιμώ τον «παππού». Δε συμφωνώ πάντα μαζί του, θεωρώ ότι έχει τις εμμονές του, όπως κάθε άνθρωπος του πνεύματος, όμως δεν έχω μεγαλώσει στις κοινωνίες της Λατινικής Αμερικής. Τις έχω επισκεφτεί βέβαια και για αυτό το λόγο θα τον θυμάμαι πάντα με μια μπάλα ποδοσφαίρου, ένα κασκόλ της Nacional, το χέρι υψωμένο με σφιγμένη τη γροθιά, και στο βάθος να παίζει μια μιλόγκα.