Συνεδρία 70: Χάπια για να μην Ονειρεύεσαι

Την Κυριακή 9 Νοεμβρίου έγινε στην Καταλωνία ένα άτυπο δημοψήφισμα, περισσότερο σαν επίσημη δημοσκόπηση, για το μέλλον της Αυτόνομης Κοινότητας. Η Ισπανία χωρίζεται διοικητικά σε 17 Αυτόνομες Κοινότητες (Comunidades Autónomas) και λειτουργεί με λογική ομόσπονδου κρατιδίου. Το πιο ενδιαφέρον από την οπτική των πολιτικών επιστημών είναι ότι η Ισπανία διοικείται με εκείνο που η διεθνής βιβλιογραφία ονομάζει Ασύμμετρη Ομοσπονδιοποίηση (Asymmetrical Federalism). Δηλαδή οι 17 Αυτόνομες Κοινότητες δεν έχουν όλες τις ίδιες εξουσίες. Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1978, η Καταλωνία, η Βασκωνία και η Γαλικία έχουν περισσότερες εξουσίες όσον αφορά τις πολιτικές που διαχειρίζονται οι ίδιες σε σχέση με τις υπόλοιπες 14 που εξαρτώνται περισσότερο από τη Μαδρίτη. Το ζήτημα είναι τεράστιο, αλλά ας παρουσιάσουμε τα βασικά του σημεία.

Το Σύνταγμα του 1978 είναι το κείμενο πάνω στο οποίο πατάει η κυβέρνηση του ΡΡ και ο πρωθυπουργός Mariano Rajoy για να απαγορεύσει/μπλοκάρει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Το Σύνταγμα του 1978 στο άρθρο 92 έχει 3 προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στην Ισπανία: 1) Το δημοψήφισμα να είναι συγκεντρωτικό και να ψηφίσουν όλοι οι πολίτες, 2) Να το προκηρύξει ο Βασιλιάς, μετά από αίτημα του Προέδρου της Κυβέρνησης, ύστερα από την έγκριση της Βουλής και 3) Ένας νόμος θα ορίσει το τρόπο και τις διαδικασίες με τις οποίες θα διεξαχθεί αυτό. Ο νόμος αυτός υπάρχει και είναι ο Οργανικός Νόμος (Ley Orgánica) 2/1980. Τα παραπάνω σημαίνουν ότι η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ισπανίας να μπλοκάρει το «τοπικό» δημοψήφισμα της Καταλωνίας είναι σύννομη.

Υπάρχουν όμως αρκετά αλλά. Ο πρόεδρος του τοπικού κοινοβουλίου στην Καταλωνία (Generalitat) Artur Mas ζητάει να διεξαχθεί ένα δημοψήφισμα μόνο στην Καταλωνία για το μέλλον της. Μαζί του έχουν ταχθεί και άλλα κόμματα που στηρίζουν την ανεξαρτησία της Καταλωνίας από όλο το πολιτικό φάσμα. Το στρατόπεδο των «υπέρμαχων της κρατικής κυριαρχίας», όπως τους λένε τα ισπανικά ΜΜΕ αποτελείται από πολιτικές δυνάμεις τόσο της δεξιάς, που επιδιώκει για εθνοτικούς λόγους την ανεξαρτησία, όσο και της αριστεράς, που στοχεύει στην απεξάρτηση από το έθνος-κράτος της Ισπανίας. Το αίτημα αυτών δεν είναι παράλογο διότι έχει δοθεί άδεια για τοπικά δημοψηφίσματα αρκετές φορές στο παρελθόν. Τρεις φορές η Ανδαλουσία, δύο η Καταλωνία, δύο η Βασκωνία και μία η Γαλικία έχουν προσέλθει στις κάλπες σε τοπικά δημοψηφίσματα από το 1979 και μετά. Σε αυτό το νομικό προηγούμενο πατάει το Generalitat.

Ένα τρίτο σημείο είναι η σπουδαιότητα της Καταλωνίας για το ισπανικό κράτος. Η Καταλωνία έχει πληθυσμό περίπου 7,5 εκατομμύρια (απογραφή 2012). Αν σε αυτούς συμπεριλάβουμε και τους απόδημους ο πληθυσμός φτάνει τα 10,5 εκατομμύρια. Γλωσσικά, ο πληθυσμός που μιλάει Καταλανικά ανέρχεται σε περίπου 12,5 εκατομμύρια υπολογίζοντας το Λεβάντε και τις Καταλανόφωνες περιοχές της Νότιας Γαλλίας. Η Καταλωνία λοιπόν διαθέτει το 1/6 περίπου του ισπανικού πληθυσμού, αλλά το βασικό στοιχείο είναι ότι αποτελεί το 24,8% (στοιχεία του 2013) της ισπανικής οικονομίας. Τυχόν αποσκίρτησή της από το ισπανικό κράτος θα μειώσει το ΑΕΠ της Ισπανίας κατά το ¼. Εδώ είναι και η μεγαλύτερη διαφορά της Καταλωνίας με τη Σκωτία, με την οποία τα ΜΜΕ τόσο λατρεύουν να συγκρίνουν. Η Σκωτία αποτελεί το 26% του εδάφους της Βρετανίας, αλλά μόλις το 8% του πληθυσμού και το 6,7% της βρετανικής οικονομίας.

Το τέταρτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι τα αποτελέσματα της 9^ης Νοέμβρη. Ψήφισε στις άτυπες κάλπες το 37% του εκλογικού σώματος με το 80% να τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας. Ο Mas το χαρακτήρισε θρίαμβο και άρχισε να πιέζει την κυβέρνηση της Μαδρίτης για τη διεξαγωγή κανονικού, δεσμευτικού δημοψηφίσματος. Το ΡΡ επίσης το είδε θετικά (!;) επειδή η συμμετοχή ήταν μόλις στο 37%. Δημοσκοπήσεις που είχαν κάνει πιο πριν οι καταλανικές εφημερίδες Avui, Periódico και Vanguardia είχαν δώσει τελείως διαφορετικά νούμερα: 46% μόλις υπέρ της ανεξαρτησίας, αλλά 80% υπέρ του να γίνει δημοψήφισμα. Βάσιμα μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι οι υπέρ της ανεξαρτησίας κινητοποίησαν το μεγαλύτερο κομμάτι των ψηφοφόρων τους, ενώ οι κατά απλώς δεν πήγαν να ψηφίσουν. Όμως το να το μαθηματικοποιήσεις και να προσπαθήσεις να εξάγεις συμπεράσματα για το τι θα συνέβαινε αν το δημοψήφισμα ήταν κανονικό είναι τουλάχιστον αυθαίρετο. Πόσο μάλλον όταν η Μαδρίτη κάνει ότι μπορεί για να στρέψει τους Καταλανούς προς το «Ναι».

Πραγματικά αυτή η κυβέρνηση του ΡΡ με το προσπαθήσει να μπλοκάρει το δημοψήφισμα ενίσχυσε το διαχρονικό αίσθημα της «καταπίεσης από τη Μαδρίτη» που ενυπάρχει και υποβόσκει στην Καταλωνία. Άλλωστε η Μαδρίτη και οι επιθετικές της πολιτικές ως προς την ενοποίηση της χώρας και τη βίαιη ισπανοποίηση όλου του πληθυσμού είναι εκείνη που ένωσε σε κοινό μέτωπο την αριστερά και τη δεξιά τόσο στην Καταλωνία, όσο και τη Βασκωνία. Από τη εποχή της δικτατορίας του Primo de Rivera και κυρίως τα 38 χρόνια του Φραγκισμού η Μαδρίτη προσπαθεί να εξαλείψει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και διαφορές με στόχο τη δημιουργία μια ομοιογενοποιημένης ισπανικής εθνικής συνείδησης. Αυτό είναι εξαιρετικά πολύπλοκο για να το αναπτύξω εδώ, αλλά θα το συμπληρώσω στο επόμενο post.

Μέσα σε όλο αυτό το χαμό ήρθε και ο Cameron στην Ισπανία για να πει μέσες άκρες, ότι ναι, εντάξει εμείς δώσαμε το δικαίωμα στη Σκωτία να ψηφίσει, αλλά η Ισπανία είναι διαφορετική περίπτωση. Που είναι καθώς στην Ισπανία οι 17 Αυτόνομες κοινότητες δεν έχουν υπογράψει κανένα Union, αλλά η στάση της Μαδρίτης πολώνει το κλίμα. Το μόνο που έχει καταφέρει μέχρι τώρα είναι να μοιράσει στους Καταλανούς χάπια για να μην ονειρεύονται.