Συνεδρία 56: Το Κατώφλι της Μετάλλαξης

Πήρα μια βδομάδα κενό για να μπορέσω να ερευνήσω λίγο περισσότερο αυτό που συμβαίνει στο Ιράκ. Χωρίς να είναι ο τομέας μου ακριβώς, η εξέλιξη και οι πρακτικές του ISIS είναι εντυπωσιακές. Από μία φράξια της Αλ Κάιντα, έγιναν μέρος της Συριακής αντίστασης κατά του Ασσάντ, σημαντικός παίχτης σε αυτήν και πλέον εκείνοι που προσπαθούν να καλύψουν το κενό ισχύος στο Ιράκ. Η ταχύτητα της προέλασής τους από τη στιγμή που μπήκαν στο Ιράκ θυμίζει εκείνη των Αμερικανών και συμμάχων το 2003, μόνο που οι τελευταίοι είχαν και βοήθεια από αέρα. Το ISIS καλπάζει από ξηρά και μόνο.

Ας πάρω τα πράγματα σε μια λογική σειρά. Το σημερινό του όνομα είναι ISIS (Islamic State in Iraq and Al-Sham), όπου Al-Sham είναι το Λεβάντε. Με αυτό το όνομα κυκλοφορεί από το Απρίλη του 2013. Πριν υπήρχε ως Jama'at al-Tawhid wal-Jihad (Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ). Οι αλλαγές στο όνομα δεν είναι απλές κοσμητικές επεμβάσεις, αλλά καταδεικνύουν τις εσωτερικές αλλαγές στην οργάνωση. Αρχικά επεδίωκε να κυριαρχήσει και να επιβάλει τη Σαρία στο Ιράκ. Όσο βρισκόταν εκεί ο Αμερικανικός στρατός ήταν ελεγχόμενη η δράση του. Με την αποχώρηση των Αμερικανών και το ξέσπασμα του εμφυλίου στη Συρία, αναθεώρησε και επέκτεινε τους στρατηγικούς του στόχους σε όλη τη Μέση Ανατολή. Η Συρία το βοήθησε να αποκτήσει τεράστια κεφάλαια, κυρίως από άμεση χρηματοδότηση, και να στρατολογήσει πολλούς νέους φανατικούς Ισλαμιστές που δεν ήξεραν με ποιον να πολεμήσουν.

Πλέον ελέγχει μια περιοχή ακτίνας 500 χιλιομέτρων, από τη Ράγκα της Βόρειας Συρίας μέχρι τα προάστια της Βαγδάτης. Οι περιοχές που στόχευσε και κατέλαβε παράγουν το 75% του πετρελαίου των δύο χωρών, άρα το επιχείρημα ότι είναι κάτι φανατικοί που δεν έχουν στρατηγικό πλάνο είναι έωλο. Τα πετρέλαια αποτελούν και έναν από τους τρεις πυλώνες χρηματοδότησής του ISIS. Όταν καταλαμβάνει μια πετρελαιοπαραγωγό περιοχή πουλάει το πετρέλαιο σε τιμές πολύ χαμηλότερες της αγοράς σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο. Το λαθρεμπόριο πετρελαίου σε συνδυασμό με τα $475 εκατομμύρια που έκλεψαν από το θησαυροφυλάκιο της Μοσούλης και τις δωρεές πλουσίων οπαδών της Σαρίας από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ του έχουν χτίσει ένα κεφάλαιο που η CIA υπολογίζει ότι ανέρχεται στα $2 δις.

Οι πολεμικές του δυνατότητες προέρχονταν αρχικά από λαθρεμπόριο όπλων και ελαφρών οχημάτων. Όταν κατέκτησαν όμως τα Κουρδικά εδάφη πήραν προίκα ότι είχαν αφήσει εκεί οι Αμερικανοί: τεθωρακισμένα, άρματα μεταφοράς προσωπικού, οπλοπολυβόλα και ένα ελικόπτερο Black Hawk. Διαφέρει από την Αλ Κάιντα και σε αυτό το σημείο.

Πέρα από την πίστη στην πιο ακραία μορφή του Σουνιτικού Ισλάμ, οι δύο οργανώσεις δεν έχουν πια καμία σχέση. Η Αλ Κάιντα αποτελούσε ένα χαλαρά διακλαδωμένο παγκόσμιο δίκτυο που ασκούσε τρομοκρατία με την παραδοσιακή της μορφή. Μεμονωμένα συμβολικά χτυπήματα, ανάληψη ευθύνης, προειδοποίηση νέων χτυπημάτων και δυτικούς στόχους. Ο χώρος δράσης της ήταν παγκόσμιος και ο στόχος της να επηρεάσει με τα χτυπήματά της τη δυτική πολιτική. Είχε κέντρα εκπαίδευσης για να εκπαιδεύσει τους μαχητές της. Το ISIS δρα σε συγκεκριμένο γεωγραφικό πλαίσιο, στοχεύει στην κατάκτηση και διοίκηση εδαφών με την επιβολή της Σαρίας. Σκοτώνει όποιον αλλόπιστο βρίσκεται στο δρόμο του και δεν κάνει μεμονωμένα χτυπήματα. Δεν έχει κέντρα εκπαίδευσης και δίνει σε όσους στρατολογεί εμπειρία μάχης μέσα από τους πολέμους που διεξάγει. Διαθέτει σφιχτή, κάθετη οργάνωση και λειτουργεί περισσότερο ως πολιτοφυλακή παρά ως τρομοκρατική οργάνωση. Η θρησκευτική του φιλοσοφία αγγίζει τα όρια του νιχιλισμού.

Αυτή τη στιγμή έχει αποκτήσει τεράστιο έρεισμα στην περιοχή. Οι Σουνίτες που έχασαν τις διοικητικές τους θέσεις στη μετά Σαντάμ εποχή τάσσονται υπέρ του, καθότι αντικαταστάθηκαν από Σιίτες. Τα συχνότατα φαινόμενα αυτομόλησης Ιρακινών στρατιωτών και άρνησης να προβάλουν αντίσταση στο ISIS συνδέονται και με αυτό, πέρα από την ελλειπή τους εκπαίδευση και το φόβο. Η Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ, τώρα τρέχουν να μαζέψουν ένα πρόβλημα που σε μεγάλο βαθμό δημιούργησαν οι ίδιοι. Προφανώς και δεν είναι λύση οι 300 σύμβουλοι που έστειλε ο Obama στον Ιρακινό στρατό. Χρειάζονται μονάδες εδάφους, υποστήριξη από αέρα, τακτικό και στρατηγικό πλάνο.

Οι ΗΠΑ και δεν επιθυμούν και δεν μπορούν να στείλουν στρατό ξηράς, κυρίως για οικονομικούς λόγους και λόγους συνέπειας πολιτικής από τους Δημοκρατικούς. Αν βρεθεί κάποιος πρόθυμος να στείλει στρατό ξηράς υποστηρίζουν από αέρα. Η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ που είναι οι σταθεροί σύμμαχοι στην περιοχή αποκλείονται καθώς οι ολιγάρχες που διοικούν αυτά τα κράτη στηρίζουν έμμεσα τους άλλους. Έτσι προέκυψε η προσέγγιση με το Ιράν. Τώρα προσοχή: όσο και αν διαφημίζεται αυτό ως αφορμή να έρθουν πιο κοντά δύο εδώ και 30 χρόνια εχθροί, από στρατηγικής πλευράς είναι είτε κίνηση απελπισίας, είτε έγκλημα βλακείας. Αν δεχτούμε το πρώτο, τότε είναι καλύτερα να περιμένουν οι ΗΠΑ να δουν ποιοι είναι διατεθειμένοι να βοηθήσουν έμπρακτα το Ιράκ σε διπλωματικό επίπεδο. Να φτιάξουν μια διεθνή συμμαχία, με υποχρεωτική συμμετοχή Ρωσίας και Κίνας και να πορευτούν μαζί. Το δεύτερο είναι να μην έχουν υπολογίσει τις διαστάσεις που μπορεί να πάρει ένας γενικευμένος πόλεμος Σουνιτών-Σιιτών στη Μέση Ανατολή. Η ισχύς του ISIS και η υποστήριξή του πηγάζει από τη Σιητική διοίκηση στο Ιράκ εις βάρος του πολυπληθέστερου Σουνιτικού πληθυσμού. Φέρνοντας στον πόλεμο το κράτος σύμβολο των Σιητών Ιράν και με τη Συρία ακόμα σε εμφύλια κατάσταση, τα γεγονότα θα ξεφύγουν από κάθε έλεγχο.

Μέσα στην όλη ιστορία το Ισραήλ είναι εκκωφαντικά σιωπηλό. Δεν θα είχε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα να σκοτωθούν μεταξύ τους οι Μουσουλμάνοι της περιοχής, αλλά σε οργανωμένους πολέμους. Τα αντάρτικα χτυπούν άσχημες μελωδίες στο Τελ Αβίβ και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντέξει ένα γενικευμένο πόλεμο Σουνιτώ-Σιητών που θα λαμβάνει χώρα σε όλη τη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ έχει κάνει πόλεμο στο παρελθόν για μικρότερους στρατηγικούς κινδύνους από το να δει εκατομμύρια φανατικούς μουσουλμάνους να εισβάλουν στα εδάφη του με σκοπό να σκοτώσουν και τον τελευταίο Εβραίο που θα βρουν μπροστά τους.  Έτσι όπως προχωράει η προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να τερματίσει το inception και να δούμε το Ιράν και το Ισραήλ να πολεμούν με την ίδια πλευρά. Αυτή τη φορά, πραγματικά όμως, η Μέση Ανατολή βρίσκεται στο κατώφλι της μετάλλαξης.